Welkom
Hartelijk welkom op de website van Tijdschrift Taal, een samenwerkingsproject tussen LOPON², Onderwijsontwikkeling Nederland en SLO, uitgegeven door Uitgeverij Koninklijke van Gorcum.
_w670_h315_bg.jpg)
Bekijk alle columns
Word abonnee
Bekijk hier de optiesRedactie
Neem contact op met de redactieRedactioneel
Mirjam Snel
Dit redactioneel is geschreven voor de zomervakantie, net nadat het PIRLS-rapport verscheen. Een confronterend rapport waarin de cijfers glashelder laten zien dat het in Nederland en Vlaanderen met de leesprestaties van onze leerlingen niet goed gaat.
We maken ons zorgen, sterker nog, we maken ons al een tijdje ...
Wat me ‘echt’ gelukkig maakt
Brenda Froyen
De jeugdboekenmaand in Vlaanderen zit erop. Het thema was geluk, in de meest brede zin van het woord, dus stond ook leesgeluk of leesplezier centraal. En laat dat leesplezier, zowel in Vlaanderen als in Nederland de laatste jaren flink achteruit gegaan zijn. Kinderen lezen minder én minder graag. En dat is verontrus...
Zinnen en teksten begrijpen: wat helpt en waarom?
Cor Aarnoutse
Begrijpend lezen is een complex proces waarin verschillende soorten kennis, vaardigheden en attitudes een rol spelen. In de vorige editie van Tijdschrift Taal werden drie essentiële talige vaardigheden besproken die te maken hebben met verbanden leggen tussen woorden en zinnen: het besef van de structuur van zinnen,...
Gemiste kansen en blinde vlekken: Drie adviezen voor taal bij wereldoriëntatie
Yra van Dijk en Marie-José Klaver
Nederlandse kinderen hebben moeite met tekstbegrip. Of we nu afgaan op de eindtoetsen, de rapporten van de Onderwijsinspectie of internationaal vergelijkend onderzoek (PIRLS): feit is dat Nederlandse leerlingen steeds minder taalvaardig zijn. Dit is een probleem dat niet alleen in de leesles opgelost kan worden, maa...
Van wetenschap naar praktijk: de weg naar effectief leesonderwijs voor alle leerlingen
Jantien Dhont en Joanneke Prenger
De Pirls-resultaten die in mei 2023 werden gepresenteerd lieten het weer zien: de leesvaardigheid van Nederlandse tienjarigen is in de afgelopen vijf jaar gedaald (Swart e.a., 2023). Frustrerend, want we steken al jaren veel tijd en energie in ons leesonderwijs en toch zien we de motivatie voor en de vaardigheid in ...
Hoe digitalisering kansen biedt voor efficiënt begrijpend leesonderwijs
Carolien Knoop-van Campen
De nieuwe PISA-resultaten laten zien dat de vaardigheid in begrijpend lezen van Nederlandse kinderen opnieuw gedaald is (Gubbels, et al., 2019). Nederlandse leerlingen scoren lager dan alle voorgaande jaren en voor het eerst ook lager dan het gemiddelde van de andere 15 Europese landen die aan het PISA onderzoek mee...
PIRLS 2021: Begrijpend lezen blijft zorgenkind
Mirjam Snel en Jan T'Sas
Een keer in de vijf jaar vindt het internationale vergelijkend onderzoek naar de begrijpend leesvaardigheid van tienjarigen plaats: PIRLS (Progress in International Literacy Study). In dit artikel vergelijken we de begrijpend leesprestaties van Nederlandse leerlingen (uit groep 6) en Vlaamse leerlingen (uit het vier...
‘Da vindt ik er echt over’
Een kwestie van gebrekkige regelkennis of nonchalante spellingattitude?
Hanne Surkyn
Onderzoek toont aan dat jongeren zowel in formele, schoolse schrijfsituaties (Vandekerckhove & Sandra, 2016) als in informeel, online taalgebruik (Surkyn et al., 2020) erg veel dt-fouten maken. Nochtans zijn de regels voor de werkwoordspelling gemakkelijk te beschrijven (bijvoorbeeld stam + t) en is analogisch spell...
Blikvangers
Bijna alles wat je moet weten over thematisch onderwijs
De aankondiging van het nieuwe boek van Martin Bootsma en Eva Naaijkens is veelbelovend. In Bijna alles wat je moet weten over thematisch onderwijs laten zij zien hoe het team van een basisschool thematisch onderwijs kan ontwerpen en geven, waarin niet allee...
Agenda
Netwerk Didactiek Nederlands (15 september 2023)
De jaarlijkse didactische conferentie van Netwerk Didactiek Nederlands vindt op 15 september plaats in Antwerpen. Het netwerk richt zich op lerarenopleiders Nederlands, docenten Nederlands aan hogescholen en universiteiten, vakdidactici Nederlands, pedagogisch begele...
Rectificaties
Interactief voorlezen doe je zo & Aandacht voor mondelinge taalvaardigheid in het basisonderwijs
Bij het artikel 'Interactief voorlezen doe je zo' uit Tijdschrift Taal jaargang 13 nummer 22 zijn abusievelijk twee verkeerde auteursnamen terechtgekomen. Het betreffende artikel is geschreven door Silke Vanparys en Iris Vansteelandt. De redactie biedt hiervoor haar excuses aan.
Het artikel 'Aandacht voor mondel...
Redactioneel
Mirjam Snel
Als hoofdredacteur van Tijdschrift Taal mag ik voor ieder nummer een redactioneel schrijven. Voordat ik daarmee begin, vraag ik mezelf altijd af: ”Wat speelt er in de wereld van het taalonderwijs?”
Op dit moment speelt er veel, heel veel! Van alle kanten vliegen de problemen om onze oren. Zoals de zorgen die de Ond...
Taal leren kan in alle vakken, zijn we inmiddels een beetje opgeschoten?
Maaike Hajer
“Onze leerlingen struikelen over lastige teksten” en “Collega’s van andere vakken zien niet dat zij zelf veel aan taalvaardigheid kunnen doen; hoe kunnen we hen bereiken?” Toen ik deze geluiden vorige maand hoorde van docenten en taalcoördinatoren waande ik me terug in de jaren negentig. Toen kwam deze aandacht voor...
Blikvangers
Omdat lezen loont
In de bundel Omdat lezen loont wordt het leesonderwijs in Nederland beschouwd vanuit veel perspectieven. Een breed scala aan betrokkenen komt aan het woord, zowel in diepgaandere bijdragen als in columns. Hierdoor voegt dit actuele boek echt iets toe aan alle publicaties die inmiddels over de lees...
Agenda
Kansengelijkheid - Actualisatie kerndoelen Nederlands (30 maart 2023)
Landelijk Netwerk Taal organiseert in samenwerking met MeerTaal op 30 maart een netwerkdag over ‘Kansengelijkheid in het taalonderwijs’. Hoe kunnen wij het taalonderwijs zo vormgeven dat het kansen biedt voor alle leerlingen?
Parallel aan de net...
Samen duiken in een kunstzinnig taalblad
Multidisciplinaire partnerschappen voor betekenisvolle taaltaken maken het verschil
Karin Reekmans
Dit artikel beschrijft hoe uitdagende, interactieve workshops met een kunstzinnige oriëntatie een positief effect hebben op de betrokkenheid van leerlingen en kansen creëert om het Nederlands te verwerven in een betekenisvolle en krachtige leeromgeving. De leerlingen werken in kleine groepjes samen aan een kunstproj...
Waarom wereldoriëntatie het uitgangspunt is voor goed taal- en leesonderwijs
Annemarie Heuts en Lian van de Wiel
Wereldoriëntatie kan niet ontbreken in een masterplan voor de aanpak van basisvaardigheden in het onderwijs, vinden uitgevers Annemarie Heuts en Lian van de Wiel van Blink. Zij laten zien hoe zij op basis van inzichten uit wetenschappelijk onderzoek en de lespraktijk een nieuwe onderwijsaanpak ontwikkelen waarbij ta...
Zinnen en teksten begrijpen: waarmee begint het?
Cor Aarnoutse
Begrijpend lezen is een complex proces waarin verschillende soorten kennis, vaardigheden en attitudes een rol spelen. Wat betreft kennis zijn orthografische, linguïstische en algemene kennis van groot belang (Perfetti & Stafura, 2014; Aarnoutse, 2019). Daarnaast moeten lezers over verschillende vaardigheden beschikk...
Interactief voorlezen doe je zo!
Silke Vanparys en Iris Vansteelandt
Leerkrachten, bibliotheekmedewerkers en andere leesbevorderaars kijken elk jaar uit naar de Voorleesweek. Dé week waarin leerkrachten op scholen, leerlingen en ouders het lezen een extra implus kunnen geven met hartverwarmende en leerrijke voorleesmomenten. Zeker is dat voorlezen het hele jaar belangrijk blijft, op ...
Aandacht voor mondelinge taalvaardigheid in het basisonderwijs
Femke Scheltinga
Mondelinge communicatie is een belangrijk leerdomein en staat dit schooljaar centraal in peilingsonderzoek dat door de inspectie van het onderwijs wordt uitgevoerd. Met het peilingsonderzoek wordt gekeken wat leerlingen aan het einde van het (speciaal) basisonderwijs kunnen én hoe scholen het onderwijsaanbod vormgev...
Rijke teksten voor alle leerlingen
Rijke teksten in het (lees)onderwijs
Ulrike Burki, Heleen Rijckaert en Carlijn Pereira
Als we kinderen en jongeren beter en liever willen leren lezen, wat is daar dan voor nodig? Eén van de antwoorden luidt: rijke teksten. Dat zijn authentieke teksten waarin auteurs hun volle taalpotentieel laten zien. Ze zijn niet aangepast aan een bepaald (educatief) doel, maar zetten wel aan tot reflectie en intera...
Redactioneel
Mirjam Snel
Uit de Staat van het Onderwijs 2021 blijkt dat het niet goed gaat met de basisvaardigheden van onze leerlingen. De zorgen over lezen, schrijven, rekenen, digitale geletterdheid en burgerschap komen nadrukkelijk aan de orde. Goede basisvaardigheden zijn essentieel voor een succesvolle onderwijsloopbaan en om je te...
Leren lopen met zevenmijlslaarzen
Aan de slag met de zeven principes van krachtig taalonderwijs én taalkrachtig onderwijs in de lerarenopleiding/pabo
Els Moonen & Tinneke van Bergen
De zevenmijlslaarzen van taalkrachtig onderwijs: geen sprookje, dat was de kop boven een artikel van Moonen et al. 2021. In dat artikel kreeg je een beschrijving van de zeven didactische principes van krachtig taalonderwijs én taalkrachtig onderwijs. In de Educatieve Bacheloropleiding Lager Onderwijs aan Arteveldeho...
Functioneel veeltalig leren in de klas: makkelijker gezegd dan gedaan?
Een didactisch model om thuistalen van meertalige kinderen te benutten in de klas.
Anouk Vanherf
Hoe ga je als leerkracht het beste om met de thuistalen van meertalige kinderen in de klas? Welk beleid hanteer je als school? Is meertaligheid een troef of juist een obstakel voor het leren? Het zijn nog steeds heikele thema’s die gegarandeerd stof leveren voor geanimeerde discussies in een schoolteam. In dit artik...
Metaconceptueel grammaticaonderwijs: wat betekent dat voor les en toets?
Jimmy van Rijt
Leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs worstelen geregeld met grammatica: ze lijken door de bank genomen maar weinig diepgaand inzicht in deze abstracte materie te verwerven. Leraren hebben op dat gebied hun eigen worsteling. Ze vinden grammatica vaak uitdagend om te onderwijzen en worden daarbij niet geh...
Leesoffensief? We halen toch ruimschoots onze ambities?
Joanneke Prenger
“De leesvaardigheid van onze leerlingen daalt” of “Onze leerlingen verlaten de school niet taalvaardig genoeg”. Er staan tegenwoordig in heel wat artikelen en blogs zinnetjes van deze strekking. Je zou er bijna van gaan denken dat onze leerlingen ongeletterd de basisschool verlaten.
Ik merk dat ik er een beetje ...
Peerinteractie bevorderen in meertalige contexten
Bevindingen van een praktijkgericht onderzoek
Linde Kootstra & Frans Hiddink
De toenemende talige en culturele diversiteit in basisscholen brengt didactische uitdagingen met zich mee om meertaligheid beter te benutten. Peerinteractie (interactie tussen leerlingen) vormt daartoe een kansrijke context (Cekaite et al., 2014; Walsweer, 2015). Onduidelijk is echter hoe leerlingen in het (Nederlan...
Effectieve feedback? Geen punt!
Een stappenplan voor het geven van feedback op schrijfproducten
Monica Koster & Meike Korpershoek
Het niveau van de schrijfvaardigheid van leerlingen is in alle onderwijsniveaus een punt van grote zorg. Hoe til je de schrijfprestaties van leerlingen op een hoger plan? Het geven van feedback is één van de effectiefste interventies, maar hoe doe je dit op een manier zodat leerlingen hier ook echt iets van leren? I...
Helden, schurken of domweg watjes?
Wetenschappers en technologen in fictie en non-fictie voor kinderen
Frauke Pauwels
Wat vertellen jeugdboeken over wetenschappers en technologen? Zijn het helden, schurken of domweg watjes? Veel kinderen zijn enthousiast over wetenschap en techniek, maar weinigen willen later zélf een beroep in die domeinen uitoefenen. Nochtans zijn wetenschap, techniek en technologie niet meer weg te denken uit de...
Agenda
Schrijfonderwijs (14 oktober 2022)
Vind jij het ook belangrijk dat kinderen goed leren schrijven? Wil jij weten hoe het nu echt met het schrijfonderwijs in Nederland en Vlaanderen gesteld is? Neem je graag deel aan inspiratiesessies over schrijfonderwijs? Kom dan op vrijdag 14 oktober (in Kortrijk) naar een nieuwe ...
Blikvangers
De zeven pijlers van onderwijs in begrijpend lezen
In De zeven pijlers van onderwijs in begrijpend lezen is, onder redactie van Thoni Houtveen en Roel van Steensel, kennis gebundeld onderwijs in begrijpend lezen. Leesexperts uit Nederland en Vlaanderen geven inzicht in theorie over, onderzoek naar en praktische to...
Redactioneel
Mirjam Snel
Het lerarentekort is momenteel een serieus probleem in Nederland en Vlaanderen. Schoolbesturen en directies zitten met de handen in het haar, omdat steeds meer vacatures open blijven staan. Het tekort is nog nooit zo schrijnend geweest.
De structurele krapte op de arbeidsmarkt zien we al jaren op ons afkomen: lerar...
Taalsteun: meer dan een grabbelton
Maaike Hajer en Theun Meestringa
Veel leerlingen hebben steun nodig bij het begrijpen van teksten en het helder formuleren van hun redeneringen in diverse schoolvakken. Elke leraar kiest daar eigen vormen voor. Welke vorm van taalsteun is effectief? Hajer en Meestringa pleiten in het Handboek taalgericht vakonderwijs (vierde herziene druk, 2020) vo...
Taal leren met een dino
Achtergronden van een programma voor het nieuwkomersonderwijs
Alois Ruitenbeek
Voor kinderen van 6 tot 12 jaar die ‘nieuw’ in Nederland komen is er nieuwkomersonderwijs, een jaar waarin ze in hoog tempo Nederlands leren om vervolgens in te stromen in het reguliere basisonderwijs. De grote verschillen in leeftijd, ontwikkeling en achtergrond tussen kinderen maken het nieuwkomersonderwijs tot co...
Boeken proeven
Li Lefébure
Dat (veel) lezen belangrijk is, weten we allemaal. Het is goed voor de concentratie, het ontwikkelt de fantasie. De woordenschat en het taalinzicht worden vergroot, het ontspant, het vergroot je kansen op school en later ook op het krijgen van werk. Het is voeding voor het brein! Je zou denken dat dat genoeg motivat...
Taaltrajecten voor laaggeletterde adolescenten
Jordi Casteleyn
Steeds meer kinderen groeien meertalig op. Bovendien spreekt een groot deel van de meertalige leerlingen in het Vlaamse onderwijs een of meerdere thuistalen die verschillen van de onderwijstaal. Eenmaal op school moet een deel van die leerlingen de onderwijstaal nog volop verwerven. Dat fenomeen doet zich voor op al...